БИ МОНГОЛООРОО ГОЁДОГ

БИ МОНГОЛООРОО ГОЁДОГ

Saturday, December 31, 2011

Friday, December 30, 2011

Монголын нэрийг дэлхийд цуурайтуулж яваа хамтлагууд


Монголын нэрийг дэлхийд таниулж яваа олон хамтлаг бий. Тэдний талаар танилцуулахыг зорилоо. “Бөртэ”, “Алтан ураг”, “Домог” гээд бүгд л Монголын үндэснийхээ өнгө аясыг шингээсэн нэр хайрласан нь сонирхолтой байв.



10 сая үзэгчдийг гайхашруулсан “ХӨСӨГТӨН”



Тусгаар тогтнолоо зарласан ноот бичиг Австрийн төв архиваас олджээ

Бид 1924 онд тусгаар тогтнолоо зарласан хэмээн үзэж арваннэгдүгээр сарын 26 -ныг тусгаар тогтнолын өдөр болгон зарлаж өдийг хүрсэн. Харин өчигдөр буюу арванхоёрдугаар сарын 29-нийг Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалын 100 жилийн ой хэмээн тэмдэглэж бүх нийтээр амарлаа. Энэ өдрийг тэмдэглэх эсэх болон баталгаатай тусгаар тогтнолоо зарласан өдөр эсэх дээр түүхчид нэлээд маргасан. Тэгвэл энэ үйл явдлыг батлах нэгэн баримт бичиг Австрийн төв архиваас олджээ. Тодруулбал, 1913 оны 11-12 сард Сакт-Петербург хотноо айлчилсан сайн ноён хан Т.Намнансүрэн тэргүүтэй Монголын төлөөлөгчид Оросын талтай гэрээ хэлэлцээр хийх үедээ Монгол Улс тусгаар тогтносныг албан ёсоор мэдэгдэж, харилцаа тогтоох хүсэлтэй буйгаа илэрхийлж байжээ. Өөрөөр хэлбэл тухайн үед Хаант Орост суугаа өрнөдийн зарим орны төлөөлөгчид илгээж байсан ноот бичиг Уйгаржин монгол бичгээр болон франц хэл дээр олжээ. Энэхүү ноот бичгийг тухайн үед Оросод сууж байсан Австри-Унгарын элчин сайд О.Сцернин хүлээн авч өөрийн улсдаа уламжилсан аж. Ийнхүү түүхийг гэрчлэх үнэ цэнэтэй ховор баримт бичгийг олсон тухай манай улсаас Австри улсад суугаа элчин сайдын яамнаас мэдэгдсэн бөгөөд ирэх оны эхээр баталгаат хувилбарыг Монголын талд хүлээлгэн өгөхөөр болжээ.
Б.Сандагдорж/WWW.NOW.MN/

Tuesday, December 27, 2011

Хувьсгалын өлгий Сэлэнгэ нутгаар аялсан тэмдэглэл

Бидний энэ аялал 2011 оны 07-р сарын 02-03-ны өдрүүдэд Улаанбаатар- Сэлэнгэ чиглэлийн маршрутаар сайхан аялаад ирлээ.
Аялалын удирдагч Солонго,Ариунтуяа,
Аялалын хөтөч Дарханаас Сэлэнгэ хүртэл Анхбаяр, Сэлэнгэ аймаг дахь хөтөч Очир ах

Энэ аялалаар бид хувьсгалын өлгий нутаг Сэлэнгэ нутагтай танилцаж Чингис хаантай холбоотой хэд хэдэн газраар аяллаа.

Улаанбаатар хотоос гараад Борнуурт байдаг Бурханч лам Пүрэвбатын байгуулсан СОДОН СУДЛАЛ-ын музейг үзэж танилцлаа. Пүрэвбатын ламын өөрийнх цуглуусан ховор содон зүйлсийг эндээс үзэж сонирхох болно. Музейн тайлбарлагчийг хүндлэх үүднээс доторхи зургуудыг оруулсангүй. Зураг дарах хориотой гэсэн. 

Хэнтий аймаг Цэнхэрмандал сум Хар зүрхний Хөх нуурт аялсан зургууд



Sunday, December 25, 2011

Зан сайтын цай сайхан

 Монголчууд цайг таван тансаг идээний дээд хэмээн эрхэмлэж, олон арван жилийн турш хэрэглэж ирс эн арвин их уламжлалтай билээ. Цайны өвөрмөц сайхан ааг амт, үнэр, тухайн цайг бэлтгэхэд орсон ургамлын өвөрмөц шинжээс үүдэлтэй. Монголд цайны 100 гаруй зүйлын ургамал ургадаг. Үүнд: Хөвөн оройт, Мягмансанжаа, Ягаан, цагаан цээнэ, Пагдшар бадаан, Удвал навчит тавилгана, Сөөгөн боролзгоно, Ганга, Сөд, Нохойн хошуу болон төрөл бүрийн цэцэгт, жимст, модлог, бутлаг, сөөглөг ургамлыг монгол цайны амт аагийг бүрдүүлэх зорилгоор хэрэглэж ирсэн арвин их уламжлал өвөг дээдсээс маань үеэс үе дамжин айл гэрийн эзэгтэй бүрт уламжлагдан ирсэн билээ.
Монгол цайны шимт чанар, түүнийг үйлдэх ур дүй нь тухайн цайг бэлтгэхэд шаардагдсан үндсэн түүхий эдээс гадна тухайн цайг чанаж буй хүний сэтгэл, мөс чанар, сэтгэлийн өнгө, ноён нуруу тухайн бүтээж буй зүйлд шингэн уусч байдгийг илтгэсэн сайхан хэлц үг юм. Сайхан бодол сэтгэлтэй хүний сайхан энерги хийсэн бүтээсэнд нь шингэн сайхан илч энергитэй байхаас гадна хоол ундны амт чанар төгс зохилддог энэ бөлгөө.
Монгол цайг чанахад сүү давс хужир, шар, цагаан тос, ураг сүүл, мах борц, төрөл бүрийн будаа, гурил гэх мэт арвин баялаг бүрдэл найрлагатай, өөр өөрийн нутгийн өвөрмөц жортой, алжаал ядаргааг тайлах өвөрмөц сайхан амт чанартай, хоол болж чадахуйц үнэхээр нандин сайхан идээн ундаа билээ. Энэхүү олон төрлийн орц бүрэлдэхүүнийг нарийн сайхан зохилдуулна гэдэг эзэгтэй хүний нарийн мэдрэмжийг шаардахаас гадна хичээл зүтгэл, эелдэгааль аашийг сүүтэйгээ хамт сүлэн, өөрийн сайхан сэтгэлийг эрхэм хүндээ барьж байна хэмээн үздэг.

Ингээд эзэгтэй бүрийн гал тогоонд гэр бүлийн дулаан уур амьсгал бүрдүүлдэг цайны нууц жороо дэлгэцгээе

Хорхоглосон цай: Төв халхад дэлгэрсэн энэхүү өвөрмөц цайг хийхдээ шар будаа, буудайн ба сульхир, сулийн гурилын аль нэгийг ураг сүүл, айргийн шар тосонд хуурч бэлтгээд идээшүүлэн сүлж, бэлэн болгосон цайгаа дээрээс нь хийж, сайтар самраад данх саванд хийж урьдчилан бэлтгэсэн 6-8 ширхэг дааганы хомоолын чинээ эр хар чулууг хийж битүүмжлэн таглаад 30 хором хэртэй болсны дараа чулуунд шингэсэн нийл улаан туяаны нөлөөнд болон дулааны өвөрмөц аргын дүнд ядаргааг тайлах ааг амт төгс сайхан цай болно

Зуу дахин самарсан цай гойд сайхан амттай болддог гэдэг нь шинжлэх ухааны үндэстэй зүйл гэдгийг миний багш тайлбарласан байдаг. Самрах явцад агаар цайнд шингэн уусч хийгээр баяжин нуугдсан зөөлөн сайхан амттай болж, идээ сүүний нийцэл зохицолд гойд сайн нөлөө үзүүлдэг ажээ
Ч. Эрдэнэзаяа

Friday, December 23, 2011

Хүндлэм бишрэм Отгонтэнгэр уул


Тэртээх хөх уулсын дундаас нэгэн Цаст хайрхан уул бусдаас өндөрт дүнхийн харагдах. Цэлмэг тэнгэрт ямар ч үүл алга. Нарны туяа цагаан уулын оройд гялбаалан тусах нь уулыг улам сүрлэг үзэсгэлэнтэй харагдуулах аж. Миний хувьд зурагнаас л харж бишрэн хүндэлдэг тэнгэрлэг тэрхүү уулын бэлд очихоор зорьж яваа минь энэ. Бид Завхан аймгийн Отгон сумаар дайраад нэлээд бартаа саадтай замаар явсаар Отгонтэнгэр хайрханы бэлд үдэш очиход өглөөн нарнаас цэлмэгхэн байсан тэнгэрт үүл хурж, удалгүй бороо орж ширүүссэнээр хайрхан тэр чигээрээ үүлэн дунд умбав. Хангайн оргил цэгийн дэргэд ирснийг мэдрүүлэх мэт хүйтэрч, бороо орохтой зэрэгцэн манайхан ч майханаа барьж, дулаан хувцасаа давхарлан өмслөө. Гадаа  лав -2-3 хэмтэй байгаа байх аа. Харин нутгийн саахалт айлын хүүхдүүд бараг нүцгэн шахам гэрээсээ орж гарч харагдана. Тэд Цаст уулын энгэрт төрж, өссөн болохоор баргийн хүйтнийг ажрахаа байсан биз дээ.

Wednesday, December 21, 2011

Ардын багш, Доктор, Профессор Ш.Шагдар: Монгол орон жуулчдын сонирхлыг татдагийн учир юу вэ?

Монгол орон бол Төв Азийн их цөл, Сибирийн их хөвч тайга хоёрын бие биеэндээ уусан шингэх торгон зааг газарт оршдог учраас байгалийн эрс тэс онцлог бүрдсэн үзэсгэлэнт газар элбэгтэй болсоноос гадна хүн таруу суурьшдаг учраас байгалийн онгон төрх нь хэвээрээ хадгалагдан үлдсэн дэлхийн цөөн орны нэг юм. Үүнд:
Монголын өмнөд хэсгийн говь цөл нутаг, Дорнод хэсгийн хээр тал нутаг, Алтай, Хэнтий, Хангай, Хөвсгөлийн уулсын их тайга эдгээр болно. Хүний аж ахуйн үйл ажиллагаанд өртөөгүй онгоноороо байгаа байгалийн эдгээр гурван төрх байдлыг монгол оронд үзэж болно. Уулын хурдан урсгалт болор тунгалаг гол горхи, рашаан усны амт, цэлмэг тэнгэрийн гайхам, хөх цэнхэр өнгө, уул тал хээрийн агь ганганы анхилуун үнэр, цэн тогоруу, хун, галуу зэрэг түмэн зүйлийн шувуудын шуугиан чимээ, давхиад давхиад барагдахгүй их уул тал, энэ бүхэн мэдрэхүйн таван эрхтэнд нөлөөлөх Монголын байгалийн үнэн төрх болой.

Thursday, December 15, 2011

Sunday, December 11, 2011

Та дэлхийн хэд дэхь хvн болж тєрсєн бэ?

Саяхан цэнхэр гаригийн хvн амын тоо нь 7 тэрбумд хvрсэн билээ. Хvн тєрєлхтний тvvхэнд хvн амын тоо хамгийн багаар єсч байснаа, сvvлийн 50 жилийн дотор хоёр дахин нэмэгджээ. Таны мэндэлсэн тэрхvv єдєр хvн тєрєлхтний єсєлт хєгжилтийн тvvхийн хуудсын аль хэсэгт нь багтаж байгааг та одоо мэдмээр байна уу? Тэгвэл дэлхийн хамгийн том мэдээллийн акулуудын нэг болох BBC агентлагийн сайт дээр тавьсан гайхалтай судалгааг шууд хvргэж байна. Эндээс интернэт холбогдсон хэн бvхэн єєрийгєє "Дэлхийн хэд дэхь хvн бэ" гэдгээ мэдэх боломжтой ажээ. Энэ бол маш энгийн гурван алхам хийхэд л хангалттай. Доорх талбарт тєрсєн он сар єдрєє оруулаад "GO", "Next" товчийг дарах дарааллаар тєрсєн улсаа, хvйсийн хамт оруулахад л хангалттай.


Заавар.

1. Тєрсєн огноогоо оруулна

Go товчыг дархад,
- Тэр vед Дэлхий дээр амьд байсан хvний тоо,
- Хvн тєрєлхтний тvvх эхэлсэн цагаас хойш амьдарч байсан хvмvvсийн тоо,
хоёр vзvvлэлтийг харуулна.

................ дараа нь Next товчыг дарна.

2. Тєрсєн улсаа оруулна
(Улсаа оруулахаас ємнє дэлхийн нийт хvн ам болон дундаж наслалт нэмэгдэл хорогдолыг шууд харах боломжтой)

Go товчыг дархад,
- Монголын нийт хvн амын тоо болон бусад vзvvлэлтийг харуулна.

................ дараа нь Next товчыг дарна.

3. Хvйсээ

Go товчыг дархад,
- Монголын хvн амын дундаж наслалтыг нийт болон хvйс тус бvрээр харуулна.

................ дараа нь Next товчыг дарна.

4. Таныг дэлхий дээрх хэд дэхь хvн болох дундажаар хэд наслах талаарх мэдээлэл гарч ирнэ.

Доорх линкэн дээр дараарай.
http://www.bbc.co.uk/news/world-15391515

Thursday, December 8, 2011

Монголын хөх толбын тухай


Шинээр төрсөн хүүхдийн биеэн дээр байх хөх толбыг дэлхийн эрүүл мэндийн шинжлэх ухааны хэлэнд “Mongolian Blue Spot” гэж нэрлэсэн байдаг.
Хүүхэд төрсөн цагаас өгзөг болон биеийн аль нэг хэсэгт хөх өнгийн толбо байдаг бөгөөд энэ толбо нь 3-10 жилийн дотор арилж алга болдог. Үүнийг Монголчууд хөх толбо гэж нэрлэдэг. Энэхүү хөх толбо нь Монгол, Ази гаралтай хүүхдүүдэд элбэг тохиолддог бөгөөд эрдэмтдийн судалгаагаар ОХУ-ын Буриад, Тува, Халимагийн иргэд, Монгол Улсын иргэд, Хятад улс дахь өвөр монгол иргэд, Шинжан, Казакстан дахь Дөрвөн Ойрадын иргэд, Солонгос, Манж нутаг, Афганистан, Унгар зэрэг улсын зарим хүмүүст, Америкийн Индиануудад энэхүү хөх толбо байдаг гэнэ.

Sunday, December 4, 2011

Тун сонирхолтой аялал.

Long Way Round odc. 4: Barnaul to western Mongolia
2 Men... 2 Bikes... 20000 Miles... Ewan McGregor & Charley Boorman

2 залуу...2 мотоцикл... 20000 мил...Ewan McGregor & Charley Boorman
Энэ 2-ыг дагаад Монголоороо сайхан аялчих юм байна шүү. Тун сонирхолтой аялжээ.



Өвөрхангай аймгийн Батцэнгэл сумын өвөрмөц гар урлал патент эзэмшигч У.Мөнхбатын бүтээлээс :

 Өвөрхангай аймгийн Батцэнгэл сумын өвөрмөц гар урлал патент эзэмшигч 
У.Мөнхбатын бүтээлээс сурвалжлав.
Тэрээр өөрийн нутгаас байгалаасаа бүтсэн өвөрмөц хэлбэр дүрстэй 
мод болон чулуун дүрснүүдийг цуглуулжээ. Борнуур дахь бурханч лам Пүрэвбатын "Содон судлалын музейд ч түүний бүтээлүүдээс байдаг байна. 

Цэцэгнүүд минь амрах дургүй байнаа.



"Ээжийн бүүвэйтэй хорвоо" тоглолтоос

Завхан аймгийн Дөрвөлжин сумын уугуул 57-р сургуулийн дуу хөгжмийн багш Санжийн Жигдбаралын тайлан тоглолтоос хийсэн сурвалжлагыг та бүхэнд хүргэж байна.


Friday, December 2, 2011

Хууртай мөнхрөх аялгуу -2011

Морин хуур, уртын дуу” үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд дөрөв дэх жилдээ зохион байгуулсан “Хууртай мөнхрөх аялгуу” уртын дуучдын уралдаанд нийслэлийн есөн дүүрэг, Говь-Алтай, Төв аймгаас уг уралдааныг зорин ирсэн 60 гаруй уртын дууч бага, дунд, ахлах гэсэн гурван нас ны ангилалд өрсөлдсөн. Бага насны ангилалд оролцсон 18 хүүхдийн ихэнх нь
“Хөөрхөн халиун ороо шүү
Хөлд нь сууж бариарай
Хүний газар хэцүү шүү
Хүлээн байж дасаарай” хэмээн дуулав. 

9-83 настай 60 гаруй уртын дууч шуранхай хадааж, 30-аад хуурч морин хуур цэнгүүлсэн уг уралдаан Монголын язгуур урлагийн гайхамшиг, монголчуудын хувцаслах донж маяг, уламжлалт өв соёлыг нэгэн танхимд цогцлоосон сайхан арга хэмжээ боллоо. Уралдааны бага насны ангилалд Налайх дүүргийн харьяат С.Номин-Эрдэнэ, дунд насны ангилалд Хан-Уул дүүргийн харьяат   Н.Цэцэгсүрэн, ахмад насны ангилалд Баянгол дүүргийн харьяат Ц.Базарваань өнгөлж, Гранпри шагналыг Баянзүрх дүүргийн иргэн Т.Алтаншагай гардав. 




Friday, November 18, 2011

Монгол гэр 75.000 ам.доллараар үнэлэгдэж байна

АНУ-ын санхүүгийн төв Уолл Стрийт жагсаал цуглааны хөлд дарагдаад хоёр сар болж байгаа бөгөөд уржигдар өглөө тэдний зарим нэг хүнийг баривчилсан тухай мэдээлсэн. Уг хөдөлгөөн улс орны нийгмийн бодлого болон санхүүгийн алдаа дутагдлыг шүүмжлэхэд чиглэсэн юм. Эл хөдөлгөөн одоогийн байдлаар дэлхийн томоохон хотуудыг хамраад байгаа бөгөөд Канадын Торонто хотноо “Торонтог эзэл” хөдөлгөөн өрнөж буй аж. Тэд өнгөрсөн аравдугаар сарын дунджаас хойш Гэгээн Жеймсийн хүрээлэнд байгаа бөгөөд энэ сарын эхээр гурван Монгол гэр барьжээ. Таваас найман ханатай гэрүүдэд номын сан, эмнэлгийн тусламж үзүүлэх хэсэг байрлуулжээ. Нийт 20 мянган ам.доллар үнэ бүхий гэрүүдийг Канадын үйлдвэрчний эвлэлийн байгууллага өвлийн бэлтгэл хангахад нь туслах зорилгоор хандивласан аж. Үүний сацуу монгол гэрийн ашигтай давуу талыг сурталчилсан зурагт хуудас, танилцуулга байрлуулахын зэрэгцээ 75 мянган ам.долларын үнэтэй гэр санал болгож байгаа юм.


Ийм мэдээ интернэтэд байх юм . Монгол гэр маань ийм ҮНЭТЭЙ бил үү?

"Мөнх тэнгэрийн бичиг " үзэсгэлэнгээс..


Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар Монголын тулгар төрийн 2220, Их Монгол Улс байгуулагдсаны 805, тусгаар тогтнолоо сэргээсэн Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалын 100 жилийн ойд зориулан “Мөнх тэнгэрийн бичиг” үзэсгэлэнг Үндэсний уран зургийн галерейд өчигдөр нээлээ.
Монгол бичиг он жилийн уртыг туулан боловсорч эрт цагийн үг, өгүүлбэрийн бүтцийг өчүүхэн ч алдагдуулалгүйгээр эдүгээд ирсэн нь монгол хэлний хөгжил, хувьсал бол бүхнийг ташаагүй үнэн тэмдэглэсэн түүхэн сурвалж бичиг мэт ажээ. Орчин цагийн монгол хэлний дуудлагаас өөрөөр бичиж байгаа үг бүрийн цаана эх хэлний маань түүхэн хувьсал, үгийн гарлын учир шалтгаан, үндэсний хэл сэтгэхүйн бүхэл бүтэн түүх байгаа гэдгийг онцлон дурдах нь зүйтэй болов уу.

Thursday, November 17, 2011

Монгол Улсын Төрийн шагналт, гавьяат багш, хэл шинжлэлийн ухааны доктор Ш.Чоймаа



Ш.Чоймаа: Монгол бичиг сэргэхэд үндэсний ухамсар л хэрэгтэй

- Хүүхдэд 13-аас дээш насанд нь гадаад хэлийг эзэмшүүлэх хэрэгтэй –  Ардчилсан хувьсагалын дараа үндэсний ухамсар сэргэж монгол бичиг, соёлоо сурах гэсэн иргэдийн идэвх зүтгэл эрчимжсэн билээ. Үндэсний бичиг үсгийг түгээн дэлгэрүүлэх үйлсэд үнэлж барашгүй хувь нэмэр оруулсан хүний нэг нь  Ш.Чоймаа багш юм. Монгол телевизээр хичээл зааж олны талархал хүлээж явсан төрийн соёрхолт, гавьяат багш доктор Ш.Чоймаа багштай ярилцлаа.

Монгол улсын төрийн дуулал





Монгол бүжгийн гайхамшиг





Saturday, November 12, 2011

АЖ, ТӨРИЙН ШАГНАЛТ Б.НОРОВСАМБУУ: УЛСЫНХАА ТӨЛӨӨ ХУВИЙН АМЬДРАЛАА ЗОЛИОСЛОЖ ЯВСАН Ч ХАРАМСДАГГҮЙ


-Та сүүлийн хэдэн жил эх орноосоо алс хол сууж байгаад ирлээ. Нутагтаа ирэхэд сэтгэл сэргээд сайхан байгаа биз дээ? Энэ хугацаанд ямар орнуудаар тоглолт хийв. Явсан газрынхаа сонин сайхнаас хуучлахгүй юу? 
- Би 4 жил 8 сар Канадын Олон улсын “Нарны цирк”-т ажиллаад ирлээ. Гэрээ маань дуусаад бүр мөсөн ирсэн. Нисэх дээр ирээд цээж дүүрэн амьсгалах мөчийг олон удаа үзсэн ч ийм ихээр догдолж байсангүй. Нас яваад ирэхээр өөрийн эрхгүй нутгаа гэдэг үнэ юм билээ. Тэнд юугаар ч дутахгүй маш гоё орчинд байсан ч нөгөө л нэг хуйсагнасан салхитай Монгол минь зүүдэнд уяатай байлаа. Канадад бид   хоёр унтлагын өрөөтэй тохилог байранд амьдардаг байсан. Өдрийн 3 хоолтой, амралтын өдрүүдээр өөрсдөө хоолоо хийгээд идчихнэ Тоглолтын үед машинаар хүргэнэ хангамж   үнэхээр сайтай. Олон орны циркчид гэр бүлээрээ голдуу ажилладаг болохоор хүүхдүүд нь хамт байдаг. Тэнд ажиллаж байгаа ОУ-ын циркчдийн хүүхдүүд, циркчин хүүхдүүдийг сургуульд үнэгүй сургадаг болохоор 2 шавь маань 6-р сард хичээлээ дуусгаад араас ирнэ дээ. Одоо энэ цирк маань насанд хүрсэн гэр бүлгүй хүмүүсийг ажиллуулах өндөр шаардлага тавьж байгаа.   Хар багаасаа л бусдын нүдэн дээр гарч олон газраар явлаа. Гадаадад их явахаар хүн дэндүү эх оронч үзэлтэй болчихдог юм билээ. Тэр үед сая зургаан зуун мянган хүний нэрийн өмнөөс гээд л шүдээ зуугаад л зүтгэдэг байсан. Нэг үе хөрөнгө мөнгөний гачаалаас болоод би олон оронд ганцаараа ширээгээ чирээд явдаг байсан. Тэр үед улс маань бололцоотой байсан бол миний ачааг зөөх нэг хүн дагуулаад явуулах л байсан байх. Манай цөөнгүй нугараачид Америк, Англи, Франц, Герман, Швецарь гээд олон оронд Монгол гэсэн нэрийг дуурсгаж явна даа.

Friday, November 11, 2011

ШАТАР ЧУЛУУН ХӨШӨӨ

Баянхонгор аймгийн Эрдэнэцогт сумын нутагт байдаг "Шатар чулуу"-ны хөшөө дурсгал нь манай эриний өмнөх 3000 жилийн тэртээх эртний хүмүүсийн оюуны соёлын гайхамшигт өв юм. Шатар чулууны хөшөө дурсгалын цогцолбор нь буган чулуун хөшөө гадуураа сийлбэр хээтэй, дөрвөлжин чулуун хашлагатай оруулга, монгол шатрын дүрс сийлбэрүүд байж болох янз бүрийн хэлбэрүүд, хиргэсүүрүүдээс бүрдэнэ. Энэ мэтийн 50 гаруй дурсгал байдаг. Эдгээрийн олонхи болох буган чулуун хөшөөний оройн хэсэгт нь нарыг дүрсэлж хөшөөний эх биеийг хэд хэдэн бугыг загварчлан дүрслэх сонгодог аргаар болон бодит байдлаар уралсан ба түүний доогуур нь бүс татаж зэр зэвсэг, чинжаал хутга, толь зэргийг дүрсэлсэн байна. Барагцаалбал 13 буган чулуун хөшөө байгаа. Хөшөөг саарал яагаан өнгийн боржин болон гантиг чулуугаар уралсан байна. Түүхийн олон цаг үеийг хамрах олон дурсгал нэг доор бөөнөөрөө байдаг нь бусад дурсгалуудаас ялгагдах гол онцлог юм.
Шатар чулууны тухай түүхийн нэн сонин домог байдаг. Энэ нь Монгол овогтны нэгэн том шатарчин хааныг нас барахад энэ газар оршуулж түүний дурсгалыг мөнхлөн шатар чулууны хөшөө дурсгалыг босгосон гэж ам дамжин ярьж иржээ. Энэ домгийг нотлох сүг зураг сийлбэр бүхий дөрвөлжин хашлагатай оршуулга, Монгол шатрын дүрс хэлбэрүүд болох янз бүрийн амьтны чулуун сийлбэрүүд байдаг. МЭ 450-550 жилийн үед Хүннү нар шатар тоглодог байсныг Английн эрдэмтэн Г.Мэрэй Шатрын товч түүх номондоо тэмдэглэснээс үзвэл, Монгол овогтноос анх шатар үүсч хөгжсөн гэсэн дүгнэлт хийж болох юм.

http://www.bayankhongor.com/mn/ сайтаас

Монгол Улсын төрийн далбааны стандарт

5.3.2. Соёмбоны дөлийг 4 дүгээр зурагт заасны дагуу байрлуулна.

4-р зураг. Соёмбоны дөлний байгуулалт  

Тайлбар: Зурагт үзүүлсэн а нь уртын хэмжээний дурын тоо. а-г дурын тоогоор авч дүрсийн хэмжээг томруулж, жижгэрүүлэх боломжтой.

Жишээ нь: а-г 1 см-ээр авсан тохиолдолд  0,5 а нь 0,5 см, 2,5 а нь 2,5 см, 5 а нь 5 см-тэй тэнцүү гэх мэт.

Thursday, November 10, 2011

Монгол Улсын төрийн далбааны стандарт

5.2.2 Төрийн далбааг үйлдэхдээ 2 дугаар зурагт заасан хэмжээсийг баримтална.

 
2-р зураг Төрийн далбааны үндсэн хэмжээ


Tuesday, November 8, 2011

Монгол Улсын төрийн далбааны стандарт

Стандартчиллын Үндэсний Зөвлөлийн  2011 оны 6 дугаар сарын 23-ны өдрийн 35  дугаар тогтоолоор батлав.

Энэхүү стандарт нь 2012 оны 02 дугаар сарын 22-ны өдрөөс эхлэн хүчинтэй.

1. Зорилго

Энэ стандартаар төрийн далбааны үндсэн хэмжээ, өнгө, соёмбоны хэмжээ, далбааны нэхмэл эдэд тавих шаардлагыг тогтооно.

2. Хамрах ба хэрэглэх хүрээ

2.1. Энэхүү стандарт нь төрийн далбааг “Монгол Улсын Үндсэн хууль”, “Төрийн бэлгэ тэмдгийн тухай” хуульд заасны дагуу бүх ард түмний баяр наадам, ёслол, хүндэтгэлийн арга хэмжээ болон бусад үед мандуулах, байрлуулах, төрийн ёслол хүндэтгэлийн бүхий л арга хэмжээний үед  дээдлэн хэрэглэх, энгэрийн болон дурсгалын тэмдэг, зурагт хуудас, шошго бусад зүйл дээр дүрслэх, бэлэг, дурсгалын зориулалтаар үйлдэхэд (оёх, зурах, сийлэх, хэвлэх,  хатгах, наах,  цоолборлох, барлах) хамаарна.

2.2. Стандартын 2.1-д заасан зориулалтаар төрийн далбааг үйлдэх, дүрслэх  (оёх, зурах, сийлэх, хэвлэх, хатгах, наах, цоолборлох, барлах)-д иргэд, аж ахуйн нэгж, байгууллага энэхүү  стандартыг заавал дагаж мөрдөнө.

3.Норматив ишлэл

Эх орон минь


Эх орон минь
Эх дэлхий минь
Түнэр дунд эрчлэн хуйсч өрсөлдөх
Түм буман эрхсээс чамайг л таалсан
Хорол чагт тайлж үүдээр чинь орохдоо
Хойморьт нь хайр хайж ирсэн юм. Би алдаагүй
Сүүтэй бүүвэй амлуулж ижий минь тэвэрч
Сүжиг тэнгэртэй аав үнэг хайчилж угтсан
Амтлах ус, алхах шороо минь өлгийдөж
Аль амтлаг тансагаараа дайлж хайрласан
Мандах жаргах нарны хооронд өсөж
Манцуйтай, таягтай насны дунд ухаажиж
Эрлийн үзүүрт буцахын цагт хорогдох
Эх орон минь ээ
Алсын холыг харахдаа аавуудын харц сүрлэг
Ашид нутаг минь амгалан оршиг гэж манадаг
Үндэс үндэсээ тэтгэх зөөлөн ээжийн сэтгэлээр
Үр жимс үржиж дуусахгүй нутаг аа
Сүүлт од шиг харвахын өмнө элгэнд тань
Сүүлчийн амьсгалаа сүүдэргүй нуугаад
Элсний ширхэгээр хайртай гэж шүлгээ үлдээн
Эгэл найрагч мөнх нойрсох нутаг минь
Хадган тэнгэрийн дор бөхийж
Хайр цацах эрх сонгож төрсөнийх
Асгарсан сэтгэлийнхээ дээжээр
Амиа дэвсэж чамд шингэх минь үнэн

2011
П. Надалаа

Monday, November 7, 2011

Монгол эмэгтэй

Сэнгэцохио "Монгол эмэгтэй"

Үйлийн урнаар үгээ цэгнэж
Үйлсийн заяагаа бодлоороо тэгшитгэж
Санаа алдам талд өөрийн зөнгөөр өсөж
Саалийн үнэрээр өөрийгөө гоёсон
Би Монгол эмэгтэй......................

Тэнгэрийн нараар ургахад хүсэл минь даган ургадаг
Тэнгэрлэг оршихуйд бодол минь амирладаг
Сүүний үнэрт сэтгэл минь уужирдаг
Сүүдрийн үзүүрт гуниг минь хургадаг
Цэцгийн хур газарт буухад би энхрий болдог
Цэгээн чулууг гол самрахад би ялдам болдог
Цээж дүүрэн амьсгалах хөх утаандаа би уянгалаг болдог
Цэнхэр тэнгэрээ ширтээд сэтгэлийн гүнээс би тайвшарах шиг болдог
Нүд алдам талдаа би дураараа дуугаа дуулж
Нүүдлэн яваа шувуудыг харан гуниг асгаруулан санаа алддаг
Алтан нарыг алгандаа багтаасан шиг дуугаа дуулж
Аз жаргалыг алдран урстал би дуулдаг
Ирэх цагийн өнгийг сэтгэлээр би зурж
Ичимхий зангаа өөрөөс ч нуусан ч
Зоригт хүсэл минь намайг гоо төрхөнд амирлаж
Зовлонг би шүд зуун тэсч гардаг
Салхины сэвшээнд үс минь хийсэж
Санаа алдам талд гуниг минь хийсэж
Алдран одсон цаг хугацааг дурсамжиндаа үлдээж
Алсад цэнхэртэх уулсдаа сүүний дээжээ өргөдөг
Би Монгол эмэгтэй.............................

2011 он 06 сар..................
Шүлгийг :Y. Хишгээ ( ♥ teamguin)

Хубилай хааны флотын хөлөг онгоц далайн гүнээс олджээ



Японы Руики их сургуулийн судлаачид Нагасаки орчмын усны гүнээс XIII зууны Монголын эзэнт гүрний флотын хөлөг онгоцны үлдэгдлийг олжээ. Далайн гүний элсэнд шигдсэн хөлөг онгоцны 12 метр урт хошууг гаргаж авсан бөгөөд энэ нь Хубилай хааны флотоос үлдсэн хамгийн том олдворт тооцогдож байна.

Sunday, November 6, 2011

АЯ НЬ АРГАДАЖ ҮГ НЬ ЗЭМЛЭСЭН МОНГОЛ АЯЛГУУ

Ая нь аргадаж үг нь зэмлэсэн сайхан монгол аялгуугаа сонсож ухаарч амьдарцгаая.
Хэдэн зууны туршид ардын аман зохиолын хэлбэрээр хөгжиж, богино хэмжээний аялгуутай дуулагдаж ирсэн зохиогч нь үл мэдэгдэх дууг ардын богино дуу хэмээн нэрлэж иржээ. Ардын богино дуу нь үндэстэн ястан, нутаг усныхаа онцлогийг тусгасанаараа үг, аялгуу нь ялгаатай байдаг. Халх, буриад, үзэмчин, баяд, халимаг,хотгойд,баруун монгол, дарьганга, цахар ардын дуунаас гадна хүрээ дуу гэж бий, Хүрээ дуу нь 1900-1930-аад оны үед түгээмэл дэлгэрсэн, Жишээ нь "Янжуур тамхи", "Ганган хул", "Хэенхуар", "Гантөмөр", "Жийжүү хот", "Хөх торгон цамц", "Зуун лангийн жороо луус" зэрэг олон дууг нэрлэж болно. Хүрээ дууг ихэвчлэн шанздаж, дуулдаг байжээ. Говь хээрийн дууны аялгуу уужим тавиу байхад баруун Монголын юмуу уулархаг нутагтай ард түмний дуу богинохон, түргэн айзамтай байх жишээтэй, Зарим ардын богино дуунууд үг нь ижил боловч хэд хэдэн аялгуутай байх нь ч бий. Жишээ нь Монгол ардын дуу "Дөрвөн уул"-ыг дөрвөн аялгуутай гэдэг. Ард түмний дунд хоёр ч аялгуу нь ихэд түгсэн билээ. Ардын богино дууг төрийн ёслолын, эцэг эх, ачлал элбэрлийн, хайр сэтгэлийн, нутаг усны, хүлэг морины, эр зоригийн, наадам зугааны, гуниг харууслын хэмээн ялгаж иржээ. Зуун лангийн жороо луусыгаа Жуузан дунд нь заллаа хө Зураг болсон Богд ламыгаа Зонхов ширээнд нь заллаа даа хө" хэмээх "Зуун лангийн жороо луус" дуу нь нь Жавзандамба хутагтыг хэмжээгүй эрхт хаанд өргөмжлөхөд төрийн дуулал болж байсан гэдэг. Ардын богино дуу үг нь онч мэргэн, утга агуулга гүнзгий, яруу тод хэллэгтэй, ая үг, агуулгын донж маяг яв цав таарсан. Ардын богино дууг олон зууны туршид ардын ухаан бодол, авъяас билгээр тунгаагдсан "шижир алт" гэмээн Монголын ард түмэн биширдэг билээ.



Saturday, November 5, 2011

Дутах эс дутахын шvлэг


Жаргалтай нарны цацрагийг
Тоонон дээрээ аргамжиж
Жавартай шөнийн гурван одыг
Тотгон дээрээ залсан
Нар зөв монгол заяанд уйлж төрөхөд
Надаар эх орон минь дутаагvй ээ
Тотго босго хоёроороо дэмнvvлж
Тоодон бойтгийнхоо хонхыг анх чимэглэхэд
Аав суудалт уулс нь салхиараа дэмнэж
Алтан нар хvртэл цацрагаараа дэмнэж
Эхний мөрөө газар баярлуулан гишгэхэд
Эх орон минь надаар дутаагvй ээ!
Бялууртлаа тvмнийхээ буянд эрхэлсэн
Балга цус амины vнэ мэдэхгvй намайг
Довон дунд дэгэнцсэн хөсөг тэрэг шиг хэдэн шvлгээ
Дотроо их томдож, омголон явахад
Чамаас ч илvv vрсийнхээ сvнсийг
Уулс дундаа бvвэйлж байдаг юм гэж
Чангахан зандарсан аавын харц шиг
Ухаарал өгөхдөө эх орон минь надаар дутаагvй ээ .
Надаар дутаагvй эх орноороо харин
Насаа vдтэл би дутаж амьдарна,
Хэнз яргуй аргалын vнэртэй
Хээрийн салхиар дандаа би дутдаг

Би цэцэг тарих дуртай - Астра