· Äýëõèéä ìàëûã õàìãèéí îëîí íýðýýð íýðëýäýã îðîí áîë çºâõºí ìîíãîë. Ìîíãîë÷óóäûí ìàë àæ àõóéí òóõàé ìýäëýã ºðãºí, íýð òîìü¸î íü õàìãèéí áàÿí. Ǻâõºí ìàëûã íàñ ø¿äýýð íü òîäîðõîéëäîã íýð 150 õ¿ð÷ áàéíà. Æ íü: àäóóíä 54 / óíàãà, äààãà, ñàðâàà, ø¿äëýí ãýõ ìýò/ òýìýýíä 34 / áîòãî, òîðîì, òàéëàã ãýõ ìýò / ¿õýðò 32 / òóãàë, áÿðóó, ãóíæ, äºíæ ã.ì / õîíèíä 22 / õóðãà, òºëºã, çóñàã ã.ì / ÿìààíä 16 / èøèã, ñýðõ, óõíà ã.ì / áàéäàã áàéíà.
· Ìàëûí ýðõòíèé íýð ãýõýä ë 400 ãàðóé áàéíà. Ìàëûí ãàäààä òºðõ áàéäëûã òîäîðõîéëîõ íýð õýäýí çóóä õ¿ðäýã áºãººä àäóó ãýõýä ìîíãîëä 300 íýð òîìü¸î áàéäàã àæýý. Ãýòýë Åâðîïûí îëîíõè õýëýíä àäóó òýìýýíèé íàñ áèåíèé ÿëãààã õýä ãóðàâõàí ¿ãýýð èëýðõèéëýýä äóóñäàã áàéíà.
· Ìîíãîë õýë õàìãèéí áàÿëàã õýë. Æíü: íýðò ýðäýìòýí Ðåí÷èí ãóàé íýã îðîñ õ¿íòýé ìîíãîë, îðîñ õýëíèé àëü íü áàÿí áîëîõ òàëààð ìàðãàæýý. Òýãýýä Ðåí÷èí ãóàé íºãºº îðîñ ýðäýìòíýýñýý ãàâëûí ÿñàí äîòîðõè þìûã þó ãýæ íýðëýäýã âý? ãýæ àñóóæ. Öààäàõ íü “ãîëîâíîé ìîçã” ãýæýý. Íóðóóíû ÿñàí äîòîðõèéã þó ãýäýã âý? ãýæýý. “Ñïèííîé ìîçã “ ãýæ. ׺ìºãíèé ÿñàí äîòîðõè þìûã þó ãýäýã âý? ãýæ ìºí ëàâëàæ. “Êîñòíîé ìîçã” ãýäýã ãýæýý. Òýãýõýä íü Ðåí÷èí ãóàé ( ìîíãîëîîð ãàâëûí ÿñàí äîòîðõèéã òàðõè, íóðóóíû ÿñàí äîòîðõèéã íóãàñ, ÷ºìºãíèé ÿñàí äîòîðõèéã ÷ºìºã ãýäýã þì äàà. Íýðòýéãýýð íü òààíóóñ õàìàð äîòîð áàéäãèéãàà “ íîñîâîé ìîçã” ãýõã¿é äýý. Ìîíãîë õýëýíä íóñ ãýäýã þì) ãýñýí ãýäýã.
· Õàìãèéí òàíñàã óíäàà áîë àéðàã. Îëîí ãàçàð îðíîîð ÿâæ í¿ä òàéëñàí ãàäààäûí òîì÷óóä àéðãèéã òýðã¿¿í çýðýãò òàâüæ ¿íýëäýã þì ãýíý ëýý. Õ¿íèé áèå ìàõáîäèéí ýñýðã¿¿öýë, áîäèñûí ñîëèëöîîã íýìýãä¿¿ëýã÷ àìèí õ¿÷ë¿¿ä áàÿëàã ó÷èð àéðàã ç¿ðõ ñóäàñ, òºâ ìýäðýëèéí ñèñòåìèéã ñýðãýýí, öóñíû ýðãýëò, õîîë áîëîâñðóóëàëòûã ñàéæðóóëäàã. Ñ¿ðüåý, ÷èéã áàì, äîòîð ãýäýñíèé ÿíç á¿ðèéí ºâ÷òýé õ¿íä àéðàã òóñòàé ýì÷èëãýýíèé ÷àíàðòàé àæýý.
· Ìàíçóøèðèéí õèéäýä áàéäàã òà íàðûí ñàéí ìýäýõ õ¿ðýë òîãîî ìààíü äýëõèéí õàìãèéí òîì òîãîî àæýý. Ýíý òîãîîíû àìñàð íü 215 ñì äèàìåòðòýé, ã¿í íü 140 ñì, áàãòààìæ íü 1800 ëèòð, õ¿íä íü 2 òîíí àæýý. Ýíý òîãîîíä 2 ¿õðèéí áóþó 10 õîíèíû ìàõûã ÷àíàõàä 4 òýðýã ò¿ëýý ò¿ëäýã áàéæýý. Íýã óäààä 1000 õ¿íèé õîîë áýëòãýæ áîëäîã áàéñàí ãýíý.
· Ìîíãîë ãýð áîë äýëõèéä áàñ ë çºâõºí ìîíãîë÷óóä õýðýãëýäýã öîðûí ãàíö îðîí ñóóö. Õîðîìõîí çóóðò áóóëãààä, à÷ààä, 纺㺺ä, áóöààãààä óãñàð÷èõäàã èéì îðîí ñóóöûã ººð õààíà ÷ á¿òýýãýýã¿é áàéíà. Ìîíãîë ãýð- îðîí ñóóöûã õèéõýä ÿìàð ÷ ¿éëäâýð, òåõíèê õýðýãñýë øààðäàõã¿é. Ìîíãîë õ¿í ººðºº ë ãàðààðàà á¿õ ìàòåðèàëûã áàéãàëèàñàà / ìîä, ìàëûí àðüñ øèð/ áýëäýýä ë õèé÷èõíý. Ìîíãîë ãýðèéí áàñ íýã îíöëîã íü áàéãàëèéí öàã áîëäîã áàéíà. Ìîíãîë÷óóä òîîíîîðîî òóñàõ íàðíû ãýðëýýð õýäýí öàã áîëæ áàéãààã òîîöîîëäîã áàéíà.
· Áàñ ìîíãîë ¿íäýñíèé õóâöàñ äýýë ýñãýõ î¸õ àæèëëàãàà íü ººð õààíà ÷ áàéõã¿é òåõíîëîãèòîé. Ìîíãîë äýýëèéã î¸õîä õýìæèõ ìåòð øààðäàãäàõã¿é. Ãàðààðàà õýìæýýä ë áîëîî. Ìîíãîë äýýëèéí ýñã¿¿ðèéã ÿàæ ÷ ººð÷èëæ õóâèðãàæ î¸æ áîëäãîîðîî èõ äàâóó òàëòàé.
· Ãàðààð õýìæèõ ãýõýýð òà íàð ãàéõàæ áàéæ ìàãàä. Óðòûí õýìæ¿¿ð äîòðîîñ àíõ óäàà ÒÎÕÎÉ ãýäýã õýìæýýñèéã àëáàí ¸ñîîð õýðýãëýñýí ãýæ ò¿¿õ÷èä ¿çäýã áàéíà. 5000 æèëèéí ºìíº Åãèïåòýä 0.46 ì-òýé òýíöýõ òîõîéã õýìæ¿¿ðèéí ýõ áîëãîí àâñàí àæýý. Ýíý íü äîòðîî 6 àëãà ( 0.077 ì) áóþó 24 õóðóó ( 0.019 ì ) –íààñ á¿ðäýæ áàéñàí ãýíý. ¯¿íýýñ á¿ð ýðò ìîíãîë÷óóä àëèâàà ç¿éëèéí óðò, ºðãºíèé õýìæýýñèéã ãàð, õºë àøèãëàí ìàø îëîí ÿíçààð õýìæäýã áàéñàí áºãººä äýëõèéä çºâõºí ìîíãîëä ë õºãæñºí õýìæýýñ þì áàéíà. Õóðóó, òºº, ñººì, àëãà, òîõîé, õàãàñ àëä, á¿òýí àëä, àëõàì ãýõ ìýòýýð õýìæäýã áàéíà. Õ¿í á¿ðèéí ýðõòíèé õýìæýý àäèëã¿é áàéõ íü ìýäýýæ áîëîâ÷ õýìæèõ õýðýãñýë áàéõã¿é íºõöºëä äîîðõè õýìæýýñýýð áîäîæ òîîöäîã áàéíà. Òîõîéí óðò íü: 40-47 ñì, àëãàíû ºðãºí: 8-10 ñì, òºº: 20-23 ñì, ñººì: 14-16 ñì, õóðóó: 1.8-2 ñì-òýé òýíö¿¿ ãýæ òîîöäîã àæýý. Á¿òýí àëä 1.50 ì, õàãàñ àëä 1 ì áàéäàã áàéíà. Ìîíãîë÷óóä ýíý ë õýìæýýñýýð òóóçàí ìåòð îãò õýðýãëýõã¿éãýýð äýýë õóâöñàà õýìæýýä ýñãýæ î¸äîã.
Ìàíàé õîíõðûã ãàäààäûíõàí ñîíèðõîí ñóäàëñààð áàéíà. Òýäýíä ìîíãîë÷óóäûí þó íü ñîíèí áý? ãýâýë àæ òºðºõ ¸ñ, çàíøèë èõ àíõààðàë òàòäàã. 16-ð çóóíû ¿åä Õóáèëàé õààíû îðäîíä îëîí æèë àìüäàðñàí æóóë÷èí Ìàðêî Ïîëî ýõ íóòàãòàà î÷îîä Ìîíãîë îðíû òóõàé ñîíèí áîëãîí ÿðèõàä “ ×è ìºí õóäàë õýëäýã áîëæýý. Òèéì ñîíèí óëñ îðîí ÿàæ äýëõèé åðòºíö äýýð áàéõ þì áý? Èéì ñîíèí àõóé çàíøèë, ¸ñ òºðòýé õ¿ì¿¿ñ çºãíºëò çîõèîëä ÷ ä¿ðñëýãäýýã¿é áàéíà” ãýìýýí èòãýýã¿é ãýäýã. Òèéì ÷ ó÷ðààñ Ïîëîãèéí íîì õýäýí çóóí æèë äàðàãäñàí àæýý.
Ih sonirholtoi ym aa. Uuriinhuu Facebook deeree niitellee shuu.
ReplyDeleteUuriig tani Ochgerel Erdenebat "Eh oronch" groupt negdehiig husch baina.