Ìîíãîë õ¿íèé áèåý çºâ áîëîâñîí àâ÷ ÿâäàã íýã çóóí ¸ñ
1. Ìîíãîë õ¿í àéëûí ãàäàà î÷îîä ìîðèíîîñîî áóóëã¿éãýýð “Íîõîé õîðèîðîé” ãýæ õýëäýã. Àéëûí ýçýãòýé áóþó, õ¿¿õýä ãàð÷ íîõîéãîî õîðèíî.
2. Àéëä èðæ áàéãàà õ¿í àéëûí çýë, øèëá¿¿ð, óóðãà äýýã¿¿ð àëõäàãã¿é
3. Àéëûí õ¿í èðæ áàéãàà çî÷èíäîî ¿¿äýý ñºõºæ ºãäºã.
4. Èðæ áàéãàà õ¿í áóó, òàøóóð çýâñýã áàðüæ îðäîãã¿é.
5. Èðæ áàéãàà õ¿í á¿ñýíäýý ç¿¿ñýí õóòãàà óíæóóëæ îðíî.
6. Ìîíãîë õ¿í àéëä îðîõîîñîî õýäýí àëõìûí ºìíº õîîëîé çàñàæ ÷èìýý ºã÷, õààëãà òîãøèëã¿é îðäîã.
7. Àéëä îðîõäîî áàðóóí õºëººðºº áîñãî àëõàæ îðíî.
8. Àéëä òîâ÷îî òîâ÷èëæ á¿ðýí õóâöàñòàé îðäîã. Õîíîõã¿é áîë îðñîí õîéíîî ìàëãàéòàéãàà áàéäàã.
9. Çî÷èí õ¿í àéëûí áîñãî àëõàæ îðñîí õîéíîî ñàÿ ìýíäýëäýã, ãàäíààñ ìýíäëýõ ¸ñã¿é.
10. Èðñýí õ¿í çààæ ºãñºí ñóóäàëä ñóóæ áàéõààñ áèø õàìààã¿é áîñîæ ýíä òýíäã¿é î÷èæ ñóóæ áîëîõã¿é.
11. Ààâ ýýæèéíäýý èðýýä ø¿òýýíä íü ìºðãºäºã, ÿâàõäàà ÷ ìºðãºäºã
12. Ñàéí áýð àéëä èðýýä ãàëä íü 3 ìºðãºäºã.
13. Çàñàã íî¸í, Ëàì áàãøäàà áîë 3 äàõèí ñºãäºæ ìºðãºäºã.
14. Òàìõè òàòäàã áîë ãààíñàà ñîðóóë òàëààð íü ñîëèëöîí òàìõèëäàã. Òàìõè òàòäàãã¿é áîë õ¿íèé ãààíñ àâààä ýðã¿¿ëæ ºãäºã.
15. Çî÷èíäîî ãîëöóó ãýðèéí ýçýãòýé öàé áàðüäàã. ¯ã¿é áîë õ¿¿õäýýðýý öàé áàðèóëíà. Õ¿¿õýäã¿é áîë ãýðèéí ýçýãòýé ººðºº öàé áàðüäàã.
16. Çî÷èíäîî öàé àÿãàëàõäàà öàé íü àÿãàí äîòðîî íàð çºâ ýðãýæ áàéõààð áîäîæ àÿãàëäàã. Öàéãàà àÿãàíäàà èõ ä¿¿ðýíã¿é, èõ äóíäóóðã¿é õèéâýë ñàéí.
17. Çî÷èí àÿãàòàé öàéã 2 ãàðààðàà õ¿íäëýí àâààä, ç¿¿í ãàðûíõàà àëãàí äýýð ¸ðîîëîîð íü òàâèàä áàðóóí ãàðààðàà õàìæèí áàðüæ õ¿íäëýë ¿ç¿¿ëäýã.
18. Öàéíààñàà íýã õî¸ð îî÷îîä ãýðèéí ýçýí òàâàã òàâèõàä öàéãàà 纺ëºí òàâèàä 2 ãàðààðàà òàâàãòàé èäýýã àâäàã. Ãýðèéí ýçýí òàâàãòàé èäýýã øóóä øèðýýí äýýð òàâüñàí áîë çî÷èí õî¸ð ãàðûíõàà àëãûã äýýø õàðóóëæ äóíä õóðóóíûõàà ºíä㺺ð òàâàãòàé èäýýíä õ¿ðñõèéäýã.
19. Ìîíãîë õ¿íèé 纺ëºí õàðö, ãàð, í¿¿ð öàðàéíû ýâñýã õºäºëãººí ¸ñ õ¿íäëýëä èõ ó÷èðòàé.
20. Çî÷èí õ¿í òàâàãòàé èäýýíýýñ àìñàõäàà óðüäààð ñîëãîé ãàðûíõàà àëãûã äýýø õàðóóëàí äóíä õóðóóíûõàà ºíä㺺ð òàâàãòàé èäýýíä õ¿ðñõèéäýã.
21. Çî÷èí õ¿í ýõëýýä ºðºìíººñ íü æààõíûã àâ÷ àìñäàã ¸ñòîé, òèéì ó÷ðààñ ÷ ºðìèéã èäýýíèé õàìãèéí äýýð òàâüäàã ó÷èðòàé
22. Àÿãàíû ¸ðîîëä öàé ¿ëäýýëã¿é óóäàã ¸ñòîé.
23. Ìîíãîë õ¿í ãýðòýý ººð ººðèéí àÿãàòàé áàéäàã.ßâóóëûí õ¿í àÿãàòàéãàà ÿâäàã. Àéëûí ýçýãòýé àÿãûã íü àâ÷ öàé õèéæ ºãäºã.
24. Ìîíãîë õ¿í 4 àÿãàíû 2-ã íü äîëîîäîã. ªºðººð õýëáýë öàéíû, àéðàãíû àÿãà 2-ã äîëîîäîãã¿é, õàðèí òàðàã, õîîë èäñýí àÿãàà äîëîîäîã.
25. Àéðãèéã øàâõðóóã¿é øàâõàí óóâàë äàõèí õèéæ ºãíº.
26. Õ¿íä õóòãà, ñýðýý, ñàâõ ºãºõ人 áàðüäàã òàëààð áóþó èøýýð íü ºãäºã.
27. Çî÷èí èðýõýä ººäººñ íü ¿íñ, õîã àâ÷ ãàðàõã¿é.
28. Ìîíãîë õ¿í ä¿í ºâëèéí õ¿éòýíä õàëóóí ÷àíàðòàé ãýæ àäóóíû ìàõ èääýã.
29. ̺÷ ìàõûã áîë ãàçàð ãèøãýäýã òàëààð íü, õàâèðãûã áîë òîëãîéãîîð íü íóðóó, ñýýð çýðãèéã òîëãîé ðóó õàðñàí òàëààð íü çî÷èíä áàðèõàä çî÷èí ÷ ìºí òýð òàëààñ íü èääýã ¸ñòîé.
30. Ìàõ ÷àíàõäàà øºëºíä íü äàâñ õèéäýãã¿é, áóóç õóóøóóðò áîë äàâñ õèéäýã.
31. Çàðèì ãàçàð öàéíäàà äàâñ õèéäýã, çàðèì ãàçàð õèéäýãã¿é. Ìîíãîë÷óóä äàâñíààñàà õóæðûã èõýä ýðõýìëýäýã. Èéìýýñ ÷ äàâñ íýã ýðäýìòýé åðºí åñºí ãýìòýé, õóæèð íýã ãýìòýé åðºí åñºí ýðäýìòýé ãýäýã áàéæýý.
32. Ìîíãîë ýð õóòãàòàé, ëàì àÿãàòàé ÿâäàã.
33. Þì îãòëîõäîî õóòãàíûõàà èðèéã ººðë¿¿ãýý ÷èãë¿¿ëýí îãòîëäîã.
34. Ìîíãîë õ¿í ìàõ îãòëîõäîî õºíäëºí õýð÷äýãã¿é, èäýõýä ýâòýéã áîäîæ ìàõíû øèðõýã äàãóó íèìãýí ç¿ñ÷ èääýã.
35. Òîì õ¿íä öàé èäýýã ºðãºí áàðüäàã áàéõàä õ¿¿õäýä áîë ç¿ãýýð ºãäºã.
36. Ìàõàí õîîë èäýõäýý ÷ òàâãèéí èäýýíýýñ àìñàõäàà ÷ õ¿¿õäýä çààâàë õèøèã ºãäºã. Õ¿¿õýä õèøèã àâàõ äóðòàé.
37. ¨ñíû ìàõ, ñàéí ìàõ çýðãèéã òîì õ¿í èäíý. Õ¿¿õýä íàñàíä õ¿ðòëýý ýð¿¿, øèéð çýðýã áàðàãòàéõàí ìàõ èäýæ òîì õ¿íèé ºãñºí õèøãèéã õ¿ðòäýã. Ìîíãîë õ¿í õ¿¿õäýý åð íü õýìæýýòýé õîîëëîäîã àæýý.
38. Õ¿¿õäèéã òîì áîëîõîîð íü òîì õ¿íèé á¿ðýí õóâöàñ, á¿ðýí õýðýãëýëòýé áîëãîäîã. Òýð öàãò áàñ òîì õ¿íèé èääýãèéã èäíý.
39. Õ¿¿õýä øèíý õóâöàñ ºìñºõ, ¿ñýý àâàõóóëàõ çýðýãò àéëä îðæ ìÿëààëãàäàã. Ìÿëààõäàà æààõàí þì, áîîâ, ÷èõýð, ààðóóë çýðãèéã ºãäºã.
40. Èðñýí çî÷èí àéëä ºãºõ áýëãýý èðìýãöýý ºãäºãã¿é, ÿâàõäàà ºãäºã.
41. Çî÷íû ìîðèéã ãýðèéí ýçýí áóþó õ¿¿õýä àðãàìæèæ ºãäºã. Çî÷èí ìîðèî óÿæ õîíîíî ãýâýë óÿæ ºãäºã.
42. Øºíº çî÷íû ìîðèéã ÷îíî èä÷èõñýí áàéâàë õîíóóëñàí àéë íýã ñàéí ìîðü ºã÷ õºë çàëãóóëäàã.
43. Çî÷èí õ¿í îðîé õîîëîî èäýýä ¿ëãýð ò¿¿õ ÿðèëöäàã. ßëàíãóÿà, ºâëèéí øºíèéí óðòàä, ¿ëãýð äîìîã ñàéí ìýääýã íàñòàí áàéãàà àéëä ýýëæëýí òîéð÷, õºãøèí çàëóóã¿é ¿ëãýð òóóëüñ ñîíñäîã çàíøèëòàé.
44. Èðñýí çî÷èíäîî ýð õ¿íä ãýðèéí ýçýí, ýì õ¿íä ãýðèéí ýçýãòýé òóñ òóñ áýëýã áàðüäàã çàíøèëòàé.
45. Ìîíãîë õ¿í þì ÿðèõ çýðýãòýý ãàð õºëºº ñàâ÷óóëàí õºäºëãºõ äóðã¿é.
46. Ìîíãîë õ¿í ÷àíãà õàøãè÷èí ÿðèõûã æèãøäýã. Ìóó õ¿íèé äóó èõ, ìàðàë èëæèãíèé ààëü èõ ãýæ ¿ã áàéäàã.
47. Õ¿¿õýä òîì õ¿íèé ÿðèàíä îðîëöäîãã¿é. Òîì óëñ ÿðèëöàæ áàéõàä õ¿¿õýä ãàäàà áóþó ººð àéëä áàéäàã. Õ¿¿õýä ÷ ñóð÷èõñàí, òîì õ¿í îðæ èðìýãö ãàðààä ÿâäàã.
48. Õ¿¿õýä, òîì õ¿í ÷ õ¿íèé óðäóóð ãàðäàãã¿é.
49. Ìîíãîë õ¿íèé çàíøëààð äº÷ õ¿ðýýã¿é õ¿í àðõè óóäàãã¿é çàðèì ãàçàð ñàí÷èãíû íü ¿ñ áóóðàëòààã¿é áàéõàä àðõè óóäàãã¿é ãýäýã.
50. Öàé áîëæ áàéõàä îðæ èðñýí õ¿íèéã èõ àçòàé ñàéí ãýæ áýëãýøýýäýã.
51. Òîãîî íýðæ áàéõàä îðæ èðýõèéã áàñ èõ ñàéí ãýäýã.
52. Õ¿í, ãîëäóó æèæèã õ¿¿õýä îðæ èðýõäýý áîñãî äàâàí îé÷âîë áýëãýòýé îëç îðíî ãýäýã.
53. Õ¿í, ãîëäóó æèæèã õ¿¿õýä ãàäàãøàà áîñãî òýëýí îé÷âîë áýëãý ìóóòàé ãàðëàãà ãàðíà ãýæ ¿çäýã. Îé÷ñîí õ¿í áóöàæ îðæ èðýýä ãàëä àðãàë õèéäýã.
54. Ãàäíààñ õ¿í îðæ èðýõýä ãýðò áàéñàí õ¿í þó áîäîæ áàéñíààð áýëãý äýìáýðýëò ¿ã õýëäýã áóþó áîääîã.
55. Ãàëûí õàé÷èéã òýíãý𠺺ä þì óó õîéìî𠺺ä õàðóóëäàãã¿é. Ãàëûí õàé÷ õººòýé òóë õ¿íäòýé ç¿ã ð¿¿ áóþó õ¿íäòýé þì ðóó õàðóóëäàãã¿é áàéíà.
56. Ìîíãîë àéë àðãàëûíõàà äºðâºëæèíã ãàëûí ñºí ãýæ ä¿¿ðýí áàéëãàäàã.
57. ĺðâºëæèéã ãàëûí ñºí ãýæ õ¿íäýòãýäýã òóë äýýð íü ñóóõûã öýýðëýíý.
58. Ìîíãîë õ¿í óíèíààñ áàðèõûã öýýðëýíý. Ó÷èð íü ýì õ¿í òºðºõ人 óíèíààñ áàðüäàã íýã äîì ¸ñ áèé.
59. Ìîíãîë õ¿í ãýðò ÷ ãàäàà ÷ õàà ÿâñàí ãàçðàà ÷èõýý õàíãèíàâàë õàæóóäàà áàéãàà õ¿íýýñ “ ìèíèé àëü ÷èõ õàíãèíàâ “ãýæ àñóóäàã. Àñóóëòàíä íü õàæóóãèéí õ¿í áàðóóí ÷èõ ãýæ õàðèóëäàã çàíøèëòàé. Óã íü áàðóóí ÷èõ õàíãèíàâàë òºðëèéí ÷èíü õ¿í òàíûã ÿðüæ áàéíà ãýäýã. Ç¿¿í ÷èõ õàíãèíàâàë õ¿í ¿õñýí ÷èìýý äóóëàõ íü ãýäýã.
60. ßìàð ÷ õ¿í ãýðò ãàäàà ñóóõäàà õîðìîéãîîðîî õºëºº á¿ðõýí ñóóäàã. պ뺺 à÷èæ ñóóäàãã¿é.
61. Ìîíãîë ýìýãòýé, çàëóó á¿ñã¿é õóâöñàà ñîëèõäîî ãýðò áàéãàà õ¿íýýñ áóðóó õàðààä, ñîëüæ áàéãàà äýýë äîòóóðàà øèíý äýýëýý îðóóëæ ºìñäºã. Ýíý íü ººð ºðººíä îðñîíòîé àäèë þì.
62. Ìîíãîë õ¿í õàð ºíãèéã ìóó ºíãº, öàãààí ºíãèéã ñàéí ºí㺠ãýäýã ó÷èð õàð ºíãèéí þìààð äýýë õóâöàñ õèéõ äóðã¿é.
63. Ìîíãîë õ¿í õîîë óíäàà äóóã¿é èäýæ óóöãààäàã.
64. Ìîíãîë õ¿í òàâàã äîëîîäîãã¿é.
65. Ìîíãîë õ¿í ãàëäàà ººõ, øàð òîñ, ìàõ ºðãºäºã áîëîâ÷ ñ¿¿ ºðãºäºãã¿é. Ñ¿¿ ºðãºâºë ãàëûí í¿ä ñîõîðíî ãýäýã.
66. Çî÷èíäîî òàâàã òàâèõäàà æèæèã ÿâãàí øèðýýí äýýð òàâüäàã. Ãýð òîì áîë øèðýý òîì áàéäàã.
67. Ãàë äýýð öàé, õîîë õèéõäýý òîãîîãîî áàðóóí õîéø íü ¿ë ìýäýã õàçàéëãàñõèéí òàâüäàã.
68. Àðõè óóäàãã¿é õ¿í ÿäàì õóðóóãààðàà ñýðæèì ãóðàâ ºðãººä ¿ãýý õýëýýä àÿãàà áóöààí ºã÷ áîëäîã. Àðõè óóäàã õ¿í ñýðæìýý ºðãºí㺺 ¿ãýý õýëýýä àðõè óóäàã. Ñýðæìèéí ¿ã íü: Ãàë ãîëîìò òàíü ãàëáàäààí àìãàëàí áîëòóãàé. Õàíãàé äýëõèéòýéãýý õàìòààðàà àìãàëàí áîëòóãàé. Òºðèéí ñ¿ëä ºðøººæ ò¿ìýí îëíîîðîî àìãàëàí áîëòóãàé ãýæ õýëäýã.
69. Ãýðèéí ýçýãòýé õîîë öàéíûõàà äýýæèéã çî÷èíäîî ºãºõººñ ºìíº ãýðèéí ýçýíä ºãäºã. Ãýðèéí ýçýí ¿ã¿é áîë äýýæèé íü àÿãàíä ¿ëäýýíý.
70. Öàéíûõàà äýýæèéã óóë õàíãàé, áóðõàí ø¿òýýíäýý ºðãºäºã. Ãîëäóó ãýðèéí á¿ñã¿é ºðãºäºã.
71. Ñ¿¿í äýýð óñ õèéäýãã¿é, óñàí äýýð ñ¿¿ õèéæ áîëäîã. Óñûã õàð óñ ãýäýã.
72. Õóëãàé÷ èðýõýýð àéë àéë òîãîîãîî õàíãèíóóëàí õººëäºã íü õóëãàé÷èéí ìîðèéã õàðëóóëæ áàéãàà õýðýã.
73. Çî÷èí ÷ ãýðèéí ýçýí õ¿í ÷ çàâèëàí ñóóõäàà ãóòëûíõàà óëûã ø¿òýýíë¿¿ãýý õàðóóëäàãã¿é.
74. Ìîíãîë õ¿í õàíèàõäàà õ¿íýýñ í¿¿ðýý áóðóóëààä õàíöóé äîòðîî õàíèàäàã.
75. Àðâàí íàéìàí íàñ õ¿ðýýã¿é õ¿í àéëä òîîíîíû ãîëîîñ äýýø ñóóäàãã¿é ¸ñòîé.
76. Àõ çàõ õ¿íýýñ ¿ã ñîíñîõäîî ç¿¿í ãàðûíõàà àëãàí äýýð áàðóóí ãàðûíõàà àëãûã õàâñàðãàí õè÷ýýíã¿éëýí ñîíñäîã.
77. Í¿¿æ áàéãàà, áóóæ áàéãàà àéë òààðâàë èõ áàãà áîëîâ÷ òóñàëäàã ¸ñòîé.
78. Èðæ àéë áóóõ í¿¿äýë ÷ áàé, ºíãºðºõ í¿¿äýë ÷ áàé àëü àëèíûã èðýõýä öàé, èäýý, øèðäýãòýé î÷èæ öàéëäàã.
79. Øóâóóíû ºíäãºí äýýð ñ¿¿äðýý òóñãàõàä øóâóóíû ýõ íü õàÿäàã ãýäýã.
80. Øºíº ¿äýø õ¿¿õäýý àâ÷ ãàðàõäàà õàìðû íü õÿíãûã õººääºã. Ó÷èð íü ìóó þìíààñ çàéëóóëæ áàéãàà õýðýã.
81. Ìîíãîë õ¿í ºäºð ÷, øºíº ÷ á¿õ þì àà òàâèõ ãàçàðòàé áàéäàã. Ãóòëûã ÿìàãò îðíû õºëä, ìàëãàéã ÿìàãò îðíû òîëãîéä òàâüäàã. Èéìýýñ ìàëãàé ìóó ÷ õºë äýýð òàâüäàãã¿é, ãóòàë ñàéí ÷ òîëãîéä òàâüäàãã¿é ãýäýã.
82. Îðîí äýýð õ¿í óíòàõã¿é áîë õàé÷, õóòãà, ìýñ òàâüäàã íü ìóó þìíààñ çàéëóóëæ áàéãàà õýðýã
83. Íàñòàé õ¿í àéëä õîíîâîë õºòºâ÷ òàâüæ ºãäºã.
84. Çî÷èí øºíº ãàðàõ áîë àéë íîõîéãîî óÿæ õîíîäîã.
85. Ìîíãîë õ¿í àéëä õîíîõäîî ÷, ãýðòýý ÷ á¿ñýý çààâàë çàíãèäàæ õîíîäîã. ªã뺺 òàòàõàä òàéëàãäàõààð ë óÿäàã. Ó÷èð íü á¿ñýíä õ¿íèé ñ¿ëä áàéäàã ãýäýã.
86. Á¿ñýý á¿ñëýõäýý íàð çºâ îðîîäîã
87. Ìîíãîë õ¿í îðîíäîî äóó äóóëàõûã öýýðëýäýã. Òèèìýýñ “ Æàðãàëòàé ÷ îðîíäîî á¿¿ äóóë. Çîâëîíòîé ÷ îðîíäîî á¿¿ óéë “ ãýäýã.
88. Ëàì õ¿íèé îðîí äýýð õ¿í ñóóäàãã¿é, ýìýãòýé õ¿íèé îðîí äýýð ýðýãòýé õ¿í ñóóäàãã¿é.
89. Ìîíãîë ãàçàð õ¿íèé íàñ àñóóõàä áîëîõã¿é þì ¿ã¿é. Íàñòàé õ¿ì¿¿ñýýñ íàñûã íü àñóóí õ¿íäëýõýä áàÿðòàé áàéäàã þì.
90. Ç¿¿ä ç¿¿äëýýä ºã뺺 áîñîîä ç¿¿äýý ÿðüäàã.
91. Ãýðèéí ýçýí íàñòàé õ¿í, íàñòàé çî÷èí ºã뺺 áîñîîä öàéãàà íºìãºí óóæ áîëäîã.
92. ªã뺺 áîñîîä ãàäàà ãàð÷ áèå çàñààä õóâèíä þì óó ¿íñð¿¿ í¿¿ð ãàðàà óãààäàã. Íîéòîí ¿íñèéã äàðàà íü ãàðãàæ àñãàäàã.
93. Àì õàìðûí òàìõèàð òàìõèëàõàä ººäººñ íü ¿ã¿é ãýæ õýëäýãã¿é, þó ÷ áàéòóãàé àâààä õàìðûí òàìõè áîë õî¸ð ãàðààðàà áàðèí ãàäíààñ íü õ¿íäëýõ ÿíçòàé ¿íýðëýýä áóöààæ ºãäºã. Àìíû òàìõè áîë ñîðóóë òàëààð íü àâààä ñîðóóëààð íü õàöàðòàà õ¿ðãýýä ñîðóóëûã íóäàðãààðàà àð÷ààä õ¿íäòýéãýýð áóöààíà.
94. Àéëààñ ãàðàõäàà ¿¿äýíä íü î÷îîä ø¿òýýí ð¿¿ íü íýã õàðààä “ Çà áè ÿâàõ óó äàà “ ãýæ õýëäýã. Èõ õ¿íäòýé àéëààñ óõðàí ãàðäàã.
95. Àéëààñ ãàðàõäàà õ¿ðäèéã íü íýã ýðã¿¿ëýýä ãàðäàã.
96. Îéìñ õ¿íä áýëýãëýõýä äýýøýý õàðñàí ñàâ ãýæ áýëãýøýýäýã.
97. Ìàëãàé äîîøîî õàðñàí áýëãýã¿é þì ãýäýã òóë õ¿íä ºãâºë þì äàãóóëæ ºãäºã.
98. Òîì õ¿íèé ãýðýýñ áàãà õ¿í óõðàí ãàðäàã.
99. ¯ð õ¿¿õäýý õîë þìàíä ÿâàõàä íü ààâ ýýæ íü ãàäàà ãàð÷ ýýæ íü õîéíîîñ íü øàíàãà õàëáàãààð áóþó öàöëààð ñ¿¿ ºðãºäºã.
100. Õ¿íäòýé çî÷íûã áîë ãýðèéí ýçýí õàìò ÿâàí íóòãèéí çàõ õ¿ðòýë ãàðãàæ ºãººä ìîðü õºñºãíººñºº áóóæ òàìõèëààä ñàëäàã. Ñàëàõäàà ãàðààðàà äàëëàäàãã¿é.
No comments:
Post a Comment